Monday, March 22, 2004
سحر ايشيقلانير
نشريه نويد آذربايجان - اورمو-شماره 329 سال ششم 17 ذيقعده 1424 10 ژانويه 2004 20 دي 1382
ائلدار محمدزاده صديق
منيم ايچريمده اينله ين بو ساز
يالنيز توركچولوكدن سؤيله ين آواز
ائله وورولموشام بو آوازا من ،
بو سسله باغلانديم سنه، ائي وطن
زنگين تخييوله ، حسساس قلبه ، اينجه دويوم و ذؤوقه ماليك اولان شاعير، «مير حبيب ساهير» (1282 ، 1364) ـ جي گونش ايلده ، تبريزين سرخاب محلله‌سينده دونيايا گؤز آچدي. آتاسىني چوخ ائركن ايتيرن حبيب ، ايلك تحصيلىني موللاخانادا، اورتا تحصيلي‌ني ايسه تبريزده آلميشدير.
اورتا تحصيلي‌ني تبريزده بيتيرديكدن سونرا، شمسي 1304 ـ جو ايلده ايستانبولا گئدير و اورادا دانيشگاهين جوغرافيا فاكولته سينه داخيل اولوب ، تحصيل آلير . ايستانبولدا حيات كئچيرمك و تحصيل آلماق اونون دونيا گؤروشونون يئتكينله شمه‌سينه بؤيوك تاثير گؤسترير . ساهير اورادا جلال ساهير ، توفيق فيكرت ، يحيي كمال و ناظيم حيكمت كيمي گؤركملي شاعيرلرله تانيش اولوب و بعضي‌لري ايله ياخين علاقه‌لر ساخلاييب و اونلارين اثرلريني موطاليعه ائدير. اؤزونون يازديغينا گؤره توركييه‌ده اولاركن گوجلو موطاليعه‌سي اونا شئعر يازماغا ايمكان وئرميردي. او بورادا يالنيز ايكي غزل يازير. او، عروض وزنينده تميز توركجه يازان شاعير يحيي كمالين پرستيشكارلاريندان اولموشدور.
ايراندا يئني شئعرين اساسي‌ني قويانلاردان بيري اولان تقي خان رفعت، ساهيرين سئويملي موعلليم‌لريندن اولموش، اونون گله‌جكده شاعير كيمي يئتيشمسينده بؤيوك رول اويناميشدير. حبيب ساهير ،اؤز اوستادي تقي خان رفعتين يولونو توتاراق اونون لاييقلي داوامچي‌سي اولموش و يئني شئعر فورماسي‌ني عومومي ائده‌رك فارس شئعرينه داخيل ائتميشدير. او اوستادي كيمي ايراندا شئعر عالمينده او زامانا قدر قويولموش قاليب‌لاري سينديريب، بو ساحه‌ده جسارتلي آدديملار آتميشدير. ساهير، فيرانسيزجاني ياخشي باشاريردي. اونون ايلك قلم تجروبه‌سي فيرانسيزجادان چئويردييي بير شئعر و شئيخ محممد خييابانىنين اؤلومونه يازديغي مرثيه اولموشدور. ساهير، سونرالار يازديغي « مكتب خاطيره‌لري» شئعرينده، خيابانينين اوشاقلار اوچون آييرديغي مكتب‌لريندن بحث ائدير و سئويملي موعلليمي «تقي رفعتي» آنير :
جوانليق آه ، نه خوش گونموش ،نه نئعمت
ياديمدادير او « منطقي» او « حيكمت»
«جام-ى جم » ايله ناكام اولان گنج « رفعت»
ترويج ائتدي او ايلك دفعه يئني شئعر
***
اونوتمارام سويوق قيشي ، داغ يايي....
... قاجارلاردان قالان مرمر سارايي
بيزي اورا ، خيياباني كؤچورتدو
نوغول نابات وئريب ، شربت ايچيرتدي.
شاعيرين « مكتب خاطيره‌لري» اصلينده ترجومه-يى حال تيپلي منظومه‌دير. اثر، اوستاد شهريارين « حيدر بابايا سلام» اثري‌نين تاثيرينده يازيلميشدير. شاعير، كئچميش گونلرين ياشانتىلاري قونوسوندا آذربايجان ، ائله‌جه ده ايران خالقلاري‌نين طالئعي‌ني ايشيقلانديرماغا ناييل اولموش ، وطنين كئشمه كئشلي موصيبت‌لري حاديثه‌لرله زنگين تاريخين جانلانديران بعضي حاديثه‌لرين تصويريني وئرير. بو منظومه‌نين سونوندا اوستاد شهريارا موراجيعت‌له اونو ائله، اوبايا ، آرخا داياق اولماغا ، باغلي قاپي و ديللري آچماغا سسله‌يير :
گونوم كئچدي، اولدو قيزيل گولوم خار،
شمع سؤنمكده، گئجه سويوق ، منزيل دار.
بو باغلانان قاپي‌لاري كيم آچار ؟
شئعرين گؤروب سني آنديم ، شاعيريم
وطنداشي ، دئمه دانديم ، شاعيريم.
حبيب ساهير ، شهريارين گنجليك زامانى‌نين سئويملي دوستو ايدي ، بلكه اونلار فيكير باخيميندان آيري دوشونجه‌لره صاحيب ايديلر، آمما اونلارين دوستلوغو ايكي تورك كيمي بير بيريني سئودييي هر زامان اولموش و ابدي بير حيسس ايدي . شهريار، ساهيردن آييريليب و بير بيردن اوزاق دوشدويو زامان، ائحساسلي بير شئعرده يازير :
شهريارا بي حبيب خود نمي‌كردي سفر
اين سفر راه قيامت مي‌روي حالا چرا
ساهير خاطيره‌لرينده يازديغينا گؤره ، توركييه تحصيليندن قاييداندان سونرا اوشاقلارلا توركجه دانيشديغي اوچون اونو جزالانديريب بو شهردن او شهره سورگون ائديرلر . بير يئرده دئيير : « قزوين ، زنگان ، مازندران ، اردبيل و تهراندا چوخ آجيناقلي شكيلده ياشاديم » . گنجليييندن موعلليم‌ليك ائدن ساهير ، 45 ايلدن سونرا او ايللره بير ده قاييديب عوموميتله بوتون ياشانتي‌سيني و دوشونجه‌لريني آشاغيداكي ميصراعلاردا وئريردي :
آنلاتديلار
گئت مكتبه ، اوشاق اوخوت ،
درسدن سونرا ، دؤن ائوينه
خوشدور داخما
قارانليغا ، غرق اولوبان
پارلاق قيزيل گونه باخما،
يادا قول اول ،
درده آليش ،
فارسجا دانيش .
اسيرلييي ، درويش لييي تلقين ائيله
اوشاقلارا
«شؤوكت تقي‌زاده» بو باره‌ده دئيير : « آنا ديلىني قوروماق ، بوتؤولولكده ميللتي ياشاتماق دئمكدير و ساهير بونو دريندن درك ائتميشدير.» او، سويداشلارينا خطابن يازير :
زنجي دانماز اؤز ديليني،
هيندي سئوه‌ر چوخ ائليني
كيمسه يولون چاشيب آزماز ،
توركي دئييب ، فارسي يازماز
شاهليق سياستي آذربايجانيميزين ايقتيصادي و مدني اينكيشافينا بيگانه ايدي. آذربايجاندا خالقيميزين معنوي حيسلرينه توخونان هر شئي رواج وئريليردي و بو، ملعون شاه سياستي سئوييه‌سينده حياتا كئچيريليردي. بونا گؤره ده آذربايجانين شهر و كندلرينده ايشسيزليك گونو گوندن آرتيردي. يوز مينلرجه آذربايجانلي ايش تاپماق اوميدي ايله تئرانا ، جنوبا ، ساغا و سولا طرف آخيب گئتمك مجبوريتينده قاليردي. بو وضعيتي نظره آلاراق ايچيندن يانيب ياخيلان شاعير، سون درجه موهوم سياسي مساله يه توخوناراق يازير :
گل كؤچمه وطندن،
يادا بئل باغلاما قارداش
قالماز داش اوزه‌ره داش .
شيمشك كيمي چاخ،
سئل كيمي آخ،
چالخالانيب داش ....
مرحوم حميد آراسلي ، حوسئين مئهدي ، دوكتر شوكور ائلچين و دكتر حوسئين دوزگون اونون شئعرلري بارده چوخلو بحث‌لر ائتميش و اونو تانيتديرماغا چاليشميشلار . او، رسسامليق و موسيقي صنتعلري كيمي نوعلاري دا شئعرينه داخيل ائتميش و وحدتده اثر يارادا بيلن بير شاعير ايدي.
مرحوم گنجعلي صباحي اونو گؤزل طبيعت تابلوسو يارادان رسساما بنزه‌ديردي. اونون تصويرينده عادي بير بؤجك اولان سوسري ده بولبول كيمي گؤزل و گؤورك سسله اوخوماغي باجارير. حسساس شاعير تبريز بولبول وسوسه‌‌لري‌نين سسين تئهران و قزوينده‌‌كى‌لردن آيري بيليردي.
ساهيرين مسلكداشي اولان حوسئين دوزگون ، قوردوغو تورك ادبييات اوجاغي جلسه‌لرينده ، يولداش ، اينقيلاب يولوندا ، يئني يول و مهد آزادي‌نين (اؤز‌ل سايي) درگي‌لرينده، حبيب ساهيرين اثرلريني و شئعرلريني چاپ ائتميشدير . حوسئين دوزگونون قوردوغو تورك ادبييات اوجاغيندا ، هر هفته ايشتراك ائدن حبيب ساهير شئعر سئو‌ه ن ذؤوقلو و ائحساسلي آذربايجانلي اؤيره‌نجي‌لره يئني شئعر فورمالاريني اؤيره‌ديب اونلارا يول گؤستريب و اونلاري گله‌جه يه حاضيرلاماغا چاليشميشدير.
دوكتور دوزگون « ديدي از نو آوري‌هاي حبيب ساهر» : ( حبيب ساهيرين يئني‌چيليكلرينه باخيش ) آدلي كيتابيندا يازير : « حبيب ساهير بوگونكو آذربايجانين پارلايان سيمالارينداندير. او، ياراتديغي شئعرلرله ، آذربايجان يئني شعري‌نين ان اوجا ذيروه‌لرينه عوروج ائتميشدير .» او فارسجا يازديغي همين كيتابدا دئيير: « او يك شاعر مردمي و ميهن پرست است و وقتي اين ستايشگر زيبايي و كمال در مسير انديشه‌هاي تابناك عصر ما مي‌افتد ، همانگونه كه پيشتر، از دنياي مبتذل و منفذ تنگ چشمي نثارها و فطرت‌ها با گشاده رويي به درآمده بود ، اين بار نيز در جهان مجرد و محدود « تغزّل» محبوس نمي‌شود. چرا كه براي او كه مي‌خواست بيانگر دردها و محنت‌هاي ايل خويش باشد زنداني تنگ و تاريك جلوه مي‌كند. ساهر با اين شناخت ، دل خويش را از زندان زلف يار رها مي‌سازد و براي مردم زحمت كش و رنجبر دهات وطن خويش سرود مي‌سازد . با جسارت به خود حق مي‌دهد كه به عنوان يك انسان وارد جامعه شود. چرا كه در تعيين طالع خويش خود را ، فقط خود را محق مي‌شناسد ، سخن از دربه‌دري‌ها به ميان آورده و پايمردان به راه مومن را آواز مي‌دهد.»
دكتر دوزگون سؤزونون داواميندا دئيير : « راهي كه ساهر مي‌پيمايد شناخته و معلوم است ، ديگر و وظيفه‌ي او تنها وصف زن و طبيعت نيست ، او شعر خود را در خدمت فرزندان وطن در مي‌آورد و حيات پرمشقت و محنت بار مردم محروم وطنش را لمس مي‌كند. گرچه اين راه جديد ليريسم او دور است . اما راهي است كه رهنمايش نور ماهتابست و در افق خويش سراب را خاموش و محو خواهد كرد.
اي راه پر مصيبت و پر رنج بازگو
از داستان مردم بدبخت مستمند.
ساهر وقتي اين مسير جديد را مي‌يابد ديگر غزل خويش را به روي مخمرين گلزار قالي‌ها نمي‌لغزاند . از نقوش دلرباي آنها مفتون نمي‌شود. بلكه اين بار وقتي گل مخمل را بر روي قالي مي‌بيند فرياد برمي‌دارد.
ترا در كارگاه سرد مطلوب
كدامين دست كرده اين چنين خوب ؟
و دست به سرودن و پروردن حماسه‌هاي بلند و بازگو كردن محنت‌هاي اين محرومان و ساكنان كارگاههاي مرطوب مي‌زند.
ساهر به معناي واقعي كلمه شاعري است ميهن پرست و مردم دوست. در اشعاري كه پس از جنگ جهاني دوم سروده است. حسرتي دردناك در دوري از ديار خويش و آهي جانگاه در ماتم وطن لمس مي‌شود. شاعر در سوگنامه‌هاي خود با غمي بزرگ از آشفته شدن صداي خويش از زوزه‌ي گرگان مرده خوار كه زماني به كوه افتاده بود، از سوز برف و سرماي آذرماه از خشكيده شدن چشمه سارها ، از كوچ مرغكان از صحن دلپذير گلستان خود و سترده شدن جاي پايش به دست باد ستمگر و خشك دي سخن مي‌راند. در ديار غريب اشك برگونه مي‌سايد و از بي رونقي لاله ، از خرابي قله ناله مي‌كند. تابش ماه از سوي سرخاب و وزش نسيم را از طرف سهند ياد مي كند. وي هميشه از علت پنهان و از غم درد نهان نالان است. در ديار غربت فرياد بر مي‌دارد و از مصائب و محنت‌هاي طاقت فرساي خود صحبت مي كند كه خواننده را در برابر بيداد و خيره رويي بيگانه به خشم وا مي‌دارد :
« گر رفتم از ديار خود ، ليك كلك من
بركوه و بر چمن ز هوس رنگ‌ها بزد
در زير سقف كلبه‌ي غمگين رنجبر
هر دم چو باد صبح به دل چنگ‌ها بزد»
حبيب ساهير هر زامان خالقين آنلاديغي قدر ساده يازماغي تووصييه ائتميشدير . اؤزو ده هميشه بو يولو توتور. ساهير شئعر يازماغا عروض وزني ايله باشلاسا دا ، سونرالار هجا وزنينه اوستونلوك وئردي. او سربست شئعرده چوخ طلب‌كارليقلا ياناشير. اونون كؤكلريني بحر-ى طويل علاقه لنديريردي.
لاكين او سربست شئعرده هجا وزنين قايدالارينا موراجيعت ائتمه‌يين طرفداري ايدي.
شاعيرين ليريك شئعرلري سانكي موسيقي‌لي بير نغمه‌ني خاطيرلادير :
يوخلاركن كؤهنه شهر
پارلاركن گؤيده اؤلكه
اوخوركن سوسه رىلر
آن مني ، گؤزل پري .
شاعيرده اينسانا اولان محببت ، بشري سئوگي چوخ گوجلودور. او آزاد روحلو بير شاعير ايدي.
هئچ ياراشار اينسان آدلي كيمسه‌يه
سونا چاتسين هم « قاراچيق» هم په‌يه
ائللر دؤنون يوردا ، يوردلار گولله نسين !
عاشيقلارين صدف سازي ديلله نسين !
ايشيق گلسين ، پاريلداسين آيناميز
قيزيل گونش دوغسون گولسون دونياميز !
اونون ليريك شئعرلر ، كؤوشن ، سحر ايشيقلانير و آرزي قنبر آدلي توركجه شئعر مجموعه‌لري و شقايق ،افسانه شب ، سايه ، اساطير و اشعار برگزيده آدلي فارسجا مجموعه‌لري واردير. اونون بير نئچه اثري هله ده چاپ اولماميش اثرلري عاييله‌سي يانيندا ساخلانيلير. اوميد كي اونون چاپ اولماميش اثرلري تئزليكله چاپ اولسون و اونون روحوندان آلوولانان حرارتلي حيس‌لري دينله‌نيلسين.
ميللتين درديني و آجي‌سيني چكن شاعير، قلمي ايله خالقينا خيدمت ائدير. اونلاري ايشيقلي گله‌جه يه روحلانديران شئعرلر يازير :
گئجه ميز قارانليقسا
گونوموز سحردير
فلك‌دن اوميد اوزوب
آرزوموز بو يئرده دير
شاعيرين جيسمي ، روحي ايشكنجه‌لر قارشيسيندا موقاويمت ائده بيلمه‌دييي سببي ايله، 85 ياشيندا اولان مير حبيب ساهير، 1364 ـ جو ايلين آذر آييندا اينتيحار ائتمك مجبوريتينده قالسا دا ،اؤز ائحساسيني « سحر ايشقلانير» شئعرينده تصويره چكميشدير :
سحر ايشيقلانير٬ آچ پرده ني گؤزل بير آن
قارانليغا آليشان گؤزلرين ايشيقلانسين
بير آز اوزاقلارا گؤز تيك كي داغلار آرديندان
آزادليغين شفقينده قيزيل گونش يانسين
قايناقلار :
1ـ ديدي از نو آوري‌هاي حبيب ساهر : دكتر ح.م صديق
2ـ آذربايجان : شوكت تقي زاده ، اكرم رحيملي و صمد بايرامزاده
3ـ حبيب ساهيرين توركجه شعر مجموعه‌لري
نشريه نويد آذربايجان- اورمو - شماره 321 -سال ششم 13 -رمضان 1424 8 -نوامبر 2003 17 آبان 1382
صياد فيضي
بير شاعير‌م گئجه‌لري ياتمايان
اؤز شئعريني قيزيل پولا ساتمايان
يا دا
قووالاركن مني هر گون محنت
قاپيمي دؤيمه‌ده‌دير هر گئجه غم
هامي آزاده ائلين شاعيري وار
من اسير ائللرين « آه» شاعيري‌يم
و بونلاردان باشقا ؛
ايسته‌مم نقش-و نيگاريم قالا ، شئعريم اوخونا
ايسته‌ر‌م بير « سيزي» حسرت تك اوره‌كلرده قالام
اونودورسا مني ائل ، چكمه‌سه تاريخ آديمي
ايسته‌ر‌م آي تكي يورد اوسته گئجه شؤوق سالام
كيمين شئعرلره ماليك اولان ؛ دونن بيزيمله اوز به اوز بو گون يئري بوش گؤرونن(2) حبيب ساهيردن سؤز آچماق آنجاق اوره‌كلرده اؤزو دئميشكن سيزي ايله ياناشيدير. اينسانليق قايغىسي چكن و اؤزه لليك‌له اؤز ائلينين دردينه قالان شاعير ، خزاندا سولسا دا آذربايجان ادبيات ساحه‌سينده بوراخديغي ايز داها بو مئشه ني چيچك‌له نمه‌يه حاضيرلاشديردي. يازيق اولسون بؤيوك اينسانلاري روزگار راحات بوراخمير و هئچ ديلك‌لريني يئرينه گتيرمير ، اؤز ائلينين اؤزگورلويونو گؤرمه‌د‌ن ، اوره‌ك سؤزلري ياييلمادان و باريشيق بايراغينى دونيا اوزرينده گؤرمه‌ين «حبيب ساهير»، وطن حسرتيله 1364 ـ ده پاييز فصلىنين سون آينين 23 ـ ده ،گئجه ياريسي دونياسينى دييشيب و تهرانين بهشت زهرا قبريستانليغيندا توپراغا وئريلدي.
طراوتد‌ن سالدي بيزي
بيلمم غربت
بيلمم فلك
و بير باشقا شئعرينده ده بئله يازير :
من آرزو ائد‌رديم جهان جننته دؤنسون
افسوس بوتون آرزولاريم قالدي گؤزومده
هر درده دؤزه ر‌ديم ده شيكايت ائله مزديم
اي واه ! شيكايت دويولور ايندي سؤزومد‌ن
الف ) توپلومسال ( ايجتيماعي) ياشاييشي
1282 ـ جي گونش ايلينده تبريزين « سرخاب» محلله‌سينده گؤز آچدي ، عاييله‌سي نئچه ايل اوندان اؤنجه ميانانين « ترك» كنديند‌ن تبريزه كؤچموشدور. 4 ياشيندا « سردابا» مكتب خاناسيندا باجيسىيلا «موللا باجي»نين يانيندا اليفبا اؤير‌نمه يي باشلايير، 5 ياشيندا آتاسينى الد‌ن وئرير ، 6 ياشيندا اوگئي قارداشىيلا رسمي تحصيلاتينا « سيّد خمره» مدرسه‌سينده « حئيدر تكيه‌سي» و اونلارين آرديندا يئني اوصول ايله ايداره اولونان « مدرسه معتمده» ده داوام وئرير. 8 ياشيندا قورآن كريمي از برله‌مه يه باشلايير و 10 ياشيندا « احسن الم اسلات» و « ابواب الخبان» كيتابلارينى اوخويوب، قورتارير و 1304 ـ ده « رشديه» ني بيتير‌ند‌ن سونرا ، اميرخيزي ايداره ائله‌ين « مدرسه محموديه» د‌ن ديپلومونو آلير .« رشديه» ده اولان زامان « فوائد الادب» و « مدارج القرائه» كيتابلارينى اوخويوب قورتارميشدير.
ديپلومونو آلاندان سونرا فرانسه ديليني اؤيره‌نمك اوچون « كاتوليك‌لر» مدرسه‌سينه داخيل اولور و اوچ ايلدن سونرا ياريمچيق بوراخيب ، كوردوستاندا معلليم اولور ؛ بير آز موددتد‌ن سونرا تبريزه قاييدير و بو زامانا د‌ك روس ، فرانسه ، عربي و فارسي ديللرين اؤير‌نميشدي. 1307 ـ ده باكي ـ تيفليس ـ باتوم يولو ايله عالي تحصيلات آلماق اوچون ايستانبولا گئدير ، ايكي ايل ايستانبولدا « دبستان ايرانيان» دا فارس ديل و ادبياتى اؤير‌تمني اولور ، 1309 ـ دا « ايستانبول دانيشگاهينين جوغرافيا فاكتولته‌سينه داخيل اولور و 1312 ـ ده عالي تحصيلاتيني قورتاريب و ليسانس آلير و هامان ايل « جغرافياي طبيعي آذربايجان ايران» آدلي تئزي « توركييات» انستيتوسونون طرفيندن ياييلير.
نهايت هامان ايل باتوم ـ تيفليس ـ باكي ـ بندر انزلي يولو ايله ايرانا قاييدير و معارف ايداره‌سينده معلليم عونوانيله ايشه باشلايير و بير آز موددتد‌ن سونرا زنگانا گؤند‌ريلير. 1315 ـ ده « جغرافياي خمسه» آدلي كيتابي چاپ اولونور و درس كيلاسلاريندا توركو دانيشماغي سبب اولور اونو مازندرانا يوللاسينلار و اوردا مالاريا خسته‌لييينه دوچار اولماق سبب اولور تئرانا قاييتسين و ساغليغينى اله گتيريب ـ گتيرمه‌ميش قزوينه يوللانيلير. وطن حسرتيله غوربتده ياشايان شاعير، قزوينده قالا بيلمير و نهايت تبريزه گلير، و «نظام » ، « فردوسي» و باشقا اوخوللاردا اؤير‌تمن اولور. 1325 ـ ه د‌ك ، اردبيله سورگون ائديلينجه، تبريزده قالير و بو زامان اونون دئمك اولار ادبي ياراديجيليغينين پارلاق و ايشيقلي دؤره‌سيدير. اردبيلده « صفويه» ده درس دئيير. اوچ ايلدن سونرا اونو قزوينه يوللاييرلار و قزوينده ادبيات و جوغرافيا اؤير‌تمني اولور. 13 ايل قزوينده قالاندان سونرا ، تئرانا كؤچور و دونيادان گئدينجه اوردا قالير.
ب ) ادبي ياراديجيليغي
« محمديه» ده اولان زامان ، ميرزا تقي خان رفعت ، فرانسه ديل و ادبيات معلليمي اولموشدور و بو واسيطه ايله توركييه ده ياييلان « ثروت فنون» ، « ادبيات جديد» و « رسيملي آي» كيمين ادبي درگي‌لر ايله تانيش اولدو. بو درگي‌لرده توفيق فيكرت و جلال ساهيرين شئعرلري يازيليردي. حبيب ساهئري ، بورادا جلال ساهئرين يازديغي شئعرلري ائتكيله‌دي و بونا گؤره سوْي آدينى « ساهير» سئچدي. اؤزو دئميشكن 7 ياشيندا ايلك شئعرينى آنا ديلينده يازميشدير و متوسسيطه‌نين اوچونجو كيلاسيندا بير شئعري فرانسه ديليندن فارسىيا چئويردي و سونرا خيابانينين اؤلومو باره سينده ايلك فارس شئعريني يازيب و « مخبر السلطنه » ني قارقيشلادي.
1320 ـ ده تبريزده اولان زامان جعفر خندان ، عثمان ساري وللي و سونرالار بالاش آذراوغلو ايله تانيش اولور. اونلارين آلقيشلاري سبب اولور تا « آذربايجان» ، « آزاد ميلت» ، «يئني شرق» ، « شفق» و «وطن يولوندا» كيمي آدليم ادبي درگي‌لرده شئعرلري چاپا وئريلسين. تبريزده اولان زامان « افسانه شب» ، « سايه‌ها» و .... آدلي فارس شئعرلريني چاپا وئردي و 1327 ـ ده اردبيلده « اشعار» آدلي كيتابيني دا محدود ساييدا يايدي. كؤوشن ، ليريك شئعرلر ، خوشه‌ها ، اساطير ، سحر ايشيقلانير ، نمونه‌هاي ادبيات منظوم ترك، اشعار برگزيده ، آرزي و قمبر ، كتاب بي كس و.. كيمين ياراشيقلي كيتابلار يازيب ياراتدي. يونانين اوسطوره‌لريند‌ن تووراتدان ، اينجيلد‌ن ، قورآن كريمد‌ن ، كليله و دمنه‌د‌ن ، گولوستاندان و مرزبان نامه‌د‌ن و ... همچنين عوثمانلي ، فرانسه ، عرب و فارس ديللرينده اؤز ديليميزه چوخلو وارليق قازانديردي و بير هؤندور هونر داغي ياراتدي.
اينقلابدان سونرا چوخ شئعرلري ، موصاحيبه‌لري ، ناغيل‌لاري و... اولدوز ، يولداش، اؤلكر ، چنلي بئل ، دده قورقورد ، گونش ، اينقيلاب يولوندا ، يئني يول ، كوراوغلو كيمين درگي لرده ، چاپ اولدو. تاسسوف‌لر اولسون كي بو گونه قدر حبيب ساهيرين ادبي وارليغينى و ميراثيني بير يئرده توپلاماييب‌لار.
ج) « يئني شئعر» ايله نئجه تانيش اولدو
ـ تبريزده اولان زامان «آزاديستان» نشرييه‌سينده شمس كسمايي و رفعتين يئني شئعرلري چاپ اولونوردو.
ـ توركييه‌يه گئد‌ن‌د‌ن سونرا ايستانبولدا آمريكالي‌لارين كولوبوندا ايكي فرانسه‌لي مسيونئرله تانيش اولدو كي اونلارين ايكي‌سي ده فرانسه نين يئني ادبياتينى ياخشي باشا دوشوردولر.
ـ تبريزده «محمديه» ده تقي رفعت اونون معلليمي اولموشدور. و جلال ساهير يئني شئعرلرىيله حبيب ده اؤزونه ماراق قازانديرميشدير. و بئله‌ليكه ساهيرين يئني شيعر بينؤوره‌سي قويولدو.
Tuesday, March 09, 2004
محمدرضا راثي‌پور
بو يازى خط سوم سايتيندان آلينيبدير
نوآوري‌هاي حبيب‌ساهر، به رغم آنكه در فضاي ادبيات معاصر، انعكاس چنداني نيافته، از نقطه نظر تاريخ تطور شعر فارسي حائز اهميت است.چرا كه از يك طرف، بدعت‌هاي او در شكستن قالب‌هاي كلاسيك، مستقل از تجربة نيما يوشيج بود و از طرف ديگر، اقتباس و ترجمه‌هائي كه‌حبيب ساهر از آثار ادبي شاعران تركيه به عمل آورده است، از حيث حجم و كيفيت، خود خدمتي در راستاي غنا بخشيدن به ادبيات فارسي‌محسوب مي‌شده است. اگرچه كوشش‌هاي حبيب ساهر و نيما يوشيج در نهايت به يك راه ختم شده است ولي به نظر مي‌رسد كه در مورد حبيب‌ساهر، نوعي اجحاف صورت گرفته و تجربيات و تلاش‌هاي وي به نوعي ناديده گرفته شده است. شايد اگر حبيب ساهر، همچون نيما يوشيج،كارهاي خود را در زمان مناسب انتشار مي‌داد، در تاريخ تكامل شعر نو جايگاهي ديگر گونه مي‌يافت و پژواك فريادش در هياهوي تبليغات ديگرمدعيان به فراموشي سپرده نمي‌شد.
در بررسي آثار حبيب ساهر، با ديدن كارهائي كه در قالب كلاسيك سروده شده است، متوجه مي‌شويم كه وي با ادبيات كلاسيك و ظرائف آن،آشنائي كاملي داشته است:
اي دهر، در بهار، گل از ما دريغ دار
تا در خزانمان نكني همنشين خار
من غنچه‌اي نچيده‌ام از باغ زندگي
بي‌بهره را چه فصل خزان و چه نوبهار
ما بادبان به باد حوادث سپرده‌ايم
يا قعر موجهاي گران يا كنار يار
اگرچه تازگي‌هائي در محتواي اين اشعار ديده مي‌شود كه آنها را متمايز مي‌كند. حبيب ساهر در اين اشعار درصدد تغيير دادن فضا و بهادادن به‌ايماژيسم است:
پاسي زشب گذشت و بلرزيد سايه‌ها
آمد ستاره‌اي زدل تيرگي فرود
(غزل نقش سايه‌دار)
در اين قبيل اشعار، شاعر از طرح مفاهيم قراردادي و كليشه‌اي چون عرفان و تصوف و پند و حكمت احتراز مي‌كند و سعي مي‌كند جنبه‌اي زميني وملموس به احساسات و عواطف خود بدهد. معشوق او، همان شاهد ازلي نيست كه دور از دسترس طائر خيال باشد، زندگي، با همة درشتناكي وخشونت‌هايش در اين آثار رخ مي‌نمايد و مجال گرايش به انتزاع و تجريد را از شاعر، سلب مي‌كند:
هر چند از بهار، هوا مشك بيز بود
وي، نكهت زنانه بر آن عطر مي‌فزود
(غزل نقش سايه‌دار)
حبيب ساهر، بيش از همه در قالب چهار پاره طبع آزمائي كرده است. اين قالب از طريق آشنائي با ادبيات اروپا، به شعر فارسي راه يافته است.برخلاف شعرهاي كلاسيك كه واحد آنها بيت مي‌باشد، واحد چهار پاره، بند است. هر بند از چهار مصراع تشكيل يافته است كه فقط در دو مصراع‌دوم و چهارم بايد قافيه رعايت شود و شاعر در انتخاب تعداد بندها محدوديت ندارد لذا در اين قالب، دست تخليل شاعر در بيان و طرح آنچه درذهن اوست، باز است. چهار پارة حلقة اتصال ادبيات كلاسيك با شعر نو بوده و به عنوان شاخص‌ترين قالب در دورة گذار ادبيات مشروطه به شعر نومطرح مي‌بوده است. شعرهاي حبيب ساهر، در قالب چهارپاره، شباهت زيادي به كارهاي فريدون توللي دارد:
اي شب تيره و اي غول سياهي بگذار
قدحي نيز از اين بادة هستي گيرم
باز كن سلسله و بند زپايم كه مگر
مست‌ِ غم گردم و در حالت مستي گيرم
ناقوس مرگ مي‌زند اينك به نيم شب
مي‌لرزد از طنين وي آرامي زمان
مانند موميائي، يك لاشة كبود
بر نور زندگي غمين، بسته ديدگان
برخلاف توللي، حبيب ساهر، خود را چندان ملزم به رعايت قواعد چهار پاره نمي‌بيند. بسيار اتفاق مي‌افتد كه قافيه در مصراع‌هاي دوم و چهارم‌رعايت نمي‌شود و يا تعداد مصراع‌ها، از 4 مصراع تجاوز مي‌كند و يا شعر به صورت تركيبي از چهار پاره و مثنوي يا قطعه و مثنوي درمي‌آيد كه به نظرمي‌رسد، در اين مراحل، شاعر برخوردي تفنني و تجربي با فرم داشته است؛ مثلاً در شعر «نامراد»:
سبكتر از نسيم صبحگاهي
گذشتيم از فراز كوهساران
به بحر تيره و طوفاني عمر
اسير موجها مانند اشباح
همه شب تا سحر كشتي برانديم
اثر از ساحل دريا نديديم
كه در 6 مصراع فوق، قافيه وجود ندارد. ولي در بند دوم، قافيه در مصراع دوم و چهارم رعايت شده و دوباره مصراع پنجم و ششم بدون قافيه‌مي‌آيد:
به ظلمت در، اگرچه ره بريديم
كنار چشمه ساران جان سپرديم
با نظر به ساير مسامحه‌هاي حبيب ساهر (چون التقاء حرف ع با الف يا ه با الف) به نظر مي‌رسد كه شاعر در قطعات آزاد، خود را چندان ملزم به‌رعايت قواعد نمي‌ديده است:
آبگير همچو جام زرّين است
كه در آن آتش مذاب بود
(شعر باغچه)
از نظر محتوائي، اين اشعار، آثار شاعران رومانتيك فرانسه را تداعي مي‌كنند:
شبه نهان دارد، اسرار فسونكارش را
در پس پردة اشجار، سرآورده به هم
گوئي حبيب ساهر همان شاعر آشفتة رومانتيك با گيسواني پريشان و شولائي بلند است كه در سياهي شب، در پرتو نور پريده رنگ شمعي دفترگشوده و شكست‌ها و ناكامي‌هايش را تقريب مي‌كند:
تا به كي اي دل ديوانه، به تاريكي شب
پي جادوي هنر، راه خيالي پوئي
تا به كي درشكن پردة فرسودة غم
شب همه، تا به سحر، نقش تمناجوئي
در اشعاري كه حبيب ساهر در قالب آزاد سروده است، تلقي آواز شكستن وزن، متفاوت از پيشنهاد نيما بوده است. حبيب ساهر، در اشعاري كه دربحور مختلف‌الاركان چون بحر مضارع و بحر محبت سروده است، وزن را همچون توللي و نادر پور، در نقطة انتهاي ركن شكسته است:
آب روان، ز دفتر اندوهناك خويش
مفعول‌ُ فاعلات‌ُ مفاعيل‌ُ فاعلات
خواند حكايتي
مفعول‌ُ فاعلات
اما در اين اشعار، برخلاف توللي و نادرپور، شاعر خود را مقيد به رعايت وزن نديده است. در عصر ما،
چراغ نفتي و برقي رنگ رنگ
در بحور متفق‌الاركان، تلقي شاعر از شكستن وزن، همان پيشنهادي بوده كه نيما مطرح كرده است، يعني همان كه شاعر به ضرورت، تعداد ركن‌ها راكم و زياد كند:
نه يكي باغ و نه يك بيشة پرسايه به‌ده
از بهاران به شگفت است يكي روضة تك
در يكي شوردهي
در حرفخانة بك
با اين حال شاعر، پيشنهاد نيما را كاملاً رعايت نمي‌كند و به ويژه در اشعاري كه در بحر رمل سالم سروده است، آخر مصراع را به هجاي بلند ختم‌نمي‌كند تا امكان پيوستن مصراع به مصراع بعدي و تشكيل بحر طويل سلب شود:
ريشه‌ام در سرزمين خشك و بي‌باران
به يك صحراي سوزان بوده
اجدادم همه چادرنشين بودند...
در ضمن، شعر «بيدهاي افشان» در دو وزن سروده شده است. در نيمة اول، شعر در بحر رمل محبون سروده شده است.
ناگهان
تك سواري فتداز اسب، سرخاك سياه
وي نه فرياد برآورده، نه ياري طلبد
ليك با حسرت بر نعل درخشندة اسبان نگرد
كه زوي دور شوند
نيمة دوم در بحر رمل سالم سروده شده است.
اي سواران، سرخ جامه
اي سواران، برنشسته، هر يكي بر باد پايان...
شايد شاعر براي القاء سرعت و توالي حوادث در نيمه اول و سپس بازتاب دادن فضاي روائي در نيمة دوم به اين تغيير وزن، تن داده است.
در مجموع بايد گفت كه آثار حبيب ساهر از حيث نوآوري و ابداع قابل مقايسه با آثار ديگر پيشروان شعر نو مي‌باشد و انعكاس نيافتن در زمان‌مناسب، از ارزش اين آثار نمي‌كاهد و لازم است كه از ابعاد گوناگون به آثار اين شاعر آوانگارد پرداخته شود.
مأخذ:
1- كتاب شعر 1، حبيب ساهر، چاپ اول 1355
2- كتاب شعر 2، حبيب ساهر، چاپ اول 1355
3- نمونه‌هائي از ادبيات منظوم ترك، تدوين و ترجمه: حبيب ساهر 1356
4- بدعت 6 و بدايع نيما، مهدي اخوان ثالث
5- ايدي از نوآوري‌هاي حبيب ساهر، دكتر ح. صديق
6- تاريخ تحليلي شعر نو، محمد شمس لنگرودي
7- مكتب‌هاي ادبي، رضا سيدحسيني
Friday, February 27, 2004
بو يازى "بر خلاف باد" (يئله قارشى) وئبلاگيندان آلينيبدير.
شعرزیر از ناظم حکمت است، که حبیب ساهر آن را در سال1333 به فارسی برگردانده.
دریای خزر
ازکران تا به کران
درتکاپوشده امواج کف آلود سیاه
خزر، آشفته سخن می گوید
به زبان هیجان آورباد...
همچو استخرفرح زای و شگرفی است خزر
"چورت وازمی" که به او داده لقب؟
بی کرانست خزر، گرچه کمی دیوانه ست
آب پرگردوغبارست در آن
دوست می گردد...دشمن گردد...
خزر آشفته و امواج چو کوهند ، نگر
کرجی همچو گوزنیست به کوه
موج ها می شکنند،ازپس امواج سیاه
پرتگاهی که بسی ژرف بود
ژرف چو چاه،
در دل آب خزر حلقه زند...
کرجی که شده برموج خروشنده سوار
ازسرموج ، به دامان یکی موج دگر می افتد
موج سرکش چویکی اسب کبود است
که گاه
روی پای عقبی می ایستد!
کرجی که شده براسب سوار
می جهد بر سر آب...
کرجی بان که یکی ترکمن سنگین است
پنجه اش روئین است
فارغ از بیم و هراس
چارزانو بنشسته ست...نگر!
کلهی دارد پرپشم به سر
که فروریخته تا حلقه ی چشمان کبود
تارهای کله پشم آلود!
پیش سکان بنشسته ست چو بودا آن مرد
سرد و آرام نشسته ست چو یک هیکل سنگ!
هیچ در بند خزر نیست کنون!
گرچه امواج زهم می شکنند
گرچه امواج همه خیره سرند
ترکمن چابک و پرزور بود ، فکرمکن
دست بسته به کف بحرخروشان افتد
یا که محکوم شود...
کرجی که شده برموج خروشنده سوار
ازسرموج ، به دامان یکی موج دگر می افتد
موج سرکش چویکی اسب کبود است
که گاه
روی پای عقبی می ایستد!
کرجی که شده براسب سوار
می جهد بر سر آب...
می وزد باد سیاه!
زینهار از خزر و حیله ی او...
نزند حقه به تو!
غم مخور...
ترس به خود راه مده
بادوتوفان بهل آشفته کند دریا را
آن که زائیده ی امواج سیاهست گذار
محو و نابود شود در دل آب...
کرجی در کف امواج سیاه افتاده
می رود در دل آب
باز برگشته ، زنو
می شود غرق در آب...
بو يازى "بر خلاف باد" (يئله قارشى) وئبلاگيندان آلينيبدير.
¤ نوشته شده در ساعت 7:31 PM توسط رویا ساهر¤
ازهمه ی دوستان عزیزی که به حبیب ساهروبه این وب لاگ محبت دارند بسیار ممنونم. ازمهران عزیزبرای ترمیم کردن عکس ساهرتشکرمی کنم ، البته مثل این که دو تا مهران هست و من نفهمیدم کدام یکی این کاررا کرده !در پاسخ حسام گرامی باید بگویم پسر حبیب ساهر، نقاش و مجسمه ساز است ونقاشی بالای این سایت کار اوست که از مناظر دشت مغان کشیده است. پیام دومان متاسفانه نیمه کاره بودوبه علاوه سواد ترکی من هم به آن کاملن قد نمی داد!
کمترکسی می داند که حبیب ساهردوازده جلد خاطراتش را به ترکی نوشته که چاپ نشده اند، البته قسمت عمده ی آثار او تابه حال اجازه ی چاپ نگرفته اند.طنزی ظریف در خاطرات ساهرموج می زند، می کوشم ترجمه ی این خاطرات را تا آنجا که بتوانم به مروردر این وبلاگ بگذارم و همین طورترجمه و اصل اشعارش را.دوستی نوشته اند که با نظر من در باره ی شهریارموافق نیستند.خوب بود مشخص می کردند با کدام قسمتش.آیا به این که نوشته ام شهریاردرهردو رژیم مورد حمایت مالی و تبلیغاتی بود اعتراض دارند ، یا به اینکه او به جز حیدر بابا شعرترکی برجسته ی دیگری نسروده؟می توانیم در باره اش با آرامش و براساس حقایق صحبت کنیم.از خانم میلانی و بلوچ عزیز هم برای محبت هایشان تشکر می کنم.
--------------------------------------------------------------------------------
حیف!
از خاطرات حبیب ساهر
شش ساله بودم که "ملاباجی"به من حروف خرچنگ قورباغه ی عربی را یاد داد...
به هشت سالگی که رسیدم ، در یک مسجدنیمه تاریک ، در خدمت آخوند مکتب داری "علم"های جوراجوری آموختم:
از جامع عباسی :غسل و طهارت
از احسن المراسلات: قربان خاک پای جواهرآسای...و:عمدة التجار، فخرالحاج...
از گلستان: هرچه رود برسرم
چون تو پسندی رواست...
از تاریخ عجم: نخستین خدیوی که کشورگشود
سرپادشاهان کیومرث بود
غرض،حرف های حکمت آمیزی را که ازدهان ملا درمی آمد حفظ کرده، مثل بلبل تکرارکردم...
اما چقدر حیف!
چطور می گویند؟
من خیلی علم خواندم، اما حیف که ملا نشدم!
* * *
در ده سالگی به مسجد دیگری رفتم، در حضور آخوند مکتب دار"عالم"دیگری،کسب علم و معرفت کردم!این آخوند دومی به اندازه ی همان اولی جلاد، بی حیاوطمع کاربود.مکتب هم مثل مکتب اولی ، زندانی تاریک روشن ، نمناک و غم انگیزبود...
درآن زندان پوسیدیم، ولی"علم"آموختیم...سخن کوتاه، کتک ها خوردیم،اشک ها ریختیم:
"ضرَب زید عمرو" یاد گرفتیم...
* * *
به دوازده سالگی رسیدم.برادرم مرا،در کناررودخانه به مکتب جدیدی برد، نام آن مکتب: "مدارس متحده"بود:"کمپانی"یک سید و دو ملا!
در"مدارس متحده" ، عینن همان هوای مکتب خانه می وزید:
فلک ، وحشتناک بیداد می کرد!
در مکتب تازه ، ادبیات فارسی و عربی و "علوم ضاله"یعنی جغرافیا و علم الاشیاء، و حساب و هندسه تدریس می شد.ما از قلمروی این علوم آن قدرها هم فیض نیافتیم ... آخر، معلم ها هم مثل شاگردها"کم سواد"بودند!
* * *
روزها گذشت.پانزده ساله شدم.در ششکلان(محله ای در تبریز)مدرسه ی مبارکه ی محمدیه – برای تعلیمات متوسطه – باز شد...در آنجا مرا قبول کردند.یک سال بعد به حرم خانه ی زیبای ولیعد قاجار نقل مکان کردیم.(توضیح:منظور کاخ محمدعلی شاه در تبریز است که به مدرسه تبدیل شده بود)حیاط مدرسه حیاطی پرگل و درخت بود.حوض مرمر و چشمه ی زلالی داشت...یک سال نگذشته درختها را بریدند،بوته های گل را ازریشه درآوردند،حوض مرمر را کورکردند!در همه جای حیاط شن ریختند...
مارا به صف ایستاندند،"یک،دو!"گفته ،مشق سربازی دادند...
"در مدرسه ی مبارکه"هم ،از زبانن مادری چیزی به ما نیاموختند...
اول درس زبان روسی می گرفتیم،ازتهران دستورآمد:زبان فرانسه یادبدهید.
روزها ازپس روزها سپری شد...از مکتب "مأذون" شدیم:
قاتی جوانان بی کار، بی پول،و آواره شدیم!
23مهر1344
بو يازى دويغولار Duyğularوئبلاگيندان آلينيبدير
Tuesday ; August 19, 2003
Bu il ustad Həbib Sahir, Azərbaycanlı qabaqcıl şairin 100-cü anadan olma il dönümüdür. Bu münasibətə görə özəl ədəbi mərasimlər İran, Azərbaycan respublikası və Türkiyədə şairi ağırlamaq üçün tədarük edilib. İranda şairin tələbələrindən neçəsi bir quruluş düzəldərkən şairin bir sıra çap olunmamış əsərlərini çapa vermkdən əlavə, Azər (Oxatan) ayında özəl programlar Tehranda və Təbrizdə keçirəcəklər.
Azərbaycan respublikası və Türkiyədə də Ordibeheşt (Buğa) ayında (şairin anadan olan günündə) neçə ədəbi törən və radio, televiziya proqramları Sahirin ədəbi şəxsiyyəti barədə bərpa olunub və başqa proqramlarda keçirilməkdədir.
Ustad Mir Həbib Sahir, Təbrizli dahi şair, hekayə yazan və tərcüməçi, 1282-ci günəş ilin Ordibeheşt (Buğa) ayında Miyana şəhərinin kəndlərinin birində anadan oldu. Kiçik üşaq olarkən ata anası ilə birlikdə Təbrizə köçdü. Atası məşrutəçilik inqilabinın qələbə günlərində, Təbriz şəhərinin şuluqluqunda itildi və Həbib elə üşaqlıqda yetimligin dadını anladı. Son məktəb illərində ustad Şəhriyarla bir məktəbdə təhsil alırdı və bu tanışlıq sonralar onların ədəbi əlaqə və ünsiyətlərinə səbəb oldu. Sahir məktəbi bitirərkən Kürdüstana gedib xanların hesab-kitab işinə məşqul oldu.
Sonralar İstanbula getdi və 1304-cü günəş ilində 22 yaşlı olarkən bu şəhərin universitəsindən cuğrafiya lisansı aldı və beləliklə onun 40 illik müəllimçilik və ədəbi yaradıcılıq dövranı başladı. Sahir Azərbaycanın şəhər və kəndlərində və sonralar Qəzvin və Tehranda müəllimçiliyə başladı və günəş 40-ci illərin ortalarınadək bu işi davam etdi.
Sahir dahi bir şair və hekayə yazan idi. Onun əsərləri üç dildə (Azərbaycanca, Farsca və Fransızca) nəşr olub. “Nima"dan öncə və Mirzə Tağıxan Rəf`ətlə (Farsca yeni şe`r qabaqcıllarından) bir zamanda Sahir Azərbaycanca şe`rində yeni bir üslubun binövrəsin qoydu və “İranda qabaqcıl Azərbaycanca şe`rinin atası” ləqəbi ilə adlandı. Sahirin əsərləri 30 cildə qədərdir, o cümlədən: کتاب شعر ساهر(1،2)، شقایق، خوشه ها، سایه ها şe`r toplumları, میوه گس hekayə toplumu və نمونه هائی از نظم ونثرترکی Farsca və Kövşən, Lirik Şe`rlər və Səhər İşıqla şe`r toplumları və Arzı-Qəmbər hekayəsi Azərbaycanca.
Sahir habelə Quranın son cüz`ün mənzum şəkildə çağdaş Azərbaycancaya tərcümə edib. Sahirin neçə əsəri hələdə çapa verilməyib ki xəbərlərə əsasən onların neçəsi o cümlədən Qız səsi, Qızıl səsi, Qazan səsi adlı roman və Günəşlər kitabı 1382-ci günəş ilindən çapa buraxılacaq.
Həbib Sahir 1364-cü günəş ilinin 24 Azərində (Ölçən) vəfat etdi və Tehranın “Beheşt-e Zəhra” qəbristanlıqında torpağa tapşırıldı.
Qaynaq : Murtuza Məcdfər-in Həmşəhri gündəliyində Sahir haqda yazdığı iki məqalə. (1, 2)
Sahirin Arzı-Qəmbər adlı gözəl hekayəsin ocaq.net saytında oxuya bilərsiz.
Şum Tale
Azmışam sisli keçidlərdə,
Budur
Qaş qaralır,
Məni udmaq həvəsilə ağız açmış uçurum.
Gecədir,
Qafilə yollandı qaranlıqda,
Aman!
Qoşulum yolculara,
Yoxsa yol üstündə durum?!
Bir qarış yer də sahibsiz deyil ey tanrı,
Denən:
Mən də yırtıq çadırı hansı cəhənnəmdə qurum?!
Hamı taleysiz olurmuş bu geniş aləmdə,
Yoxsa şairlərin ey tanrı olur taleyi şum?!
Həbib Sahir
Thursday, March 04, 2004
جمعه، 15 اسفند، 1382 ساعات: 9:45
بو يازى چؤگور وئبلاگيندان آلينيبدير.
..::چؤگور...........Çögür::..
+ رؤيا ساهر وبلاگينين آچيلماسی ايله دوغومونون يوز ايللييينی آز قالا اونوتدوغوموز رحمتليک حبيب ساهير اوزون ايللردن سونرا گوندمه گلميش، حبيب ساهير شئعری و ياراديجيليغی ايله ايلگيله نن وئبلاگلار اونون حاققيندا يازماغا باشلاميشلار. من ده اليمده اولان حبيب ساهير شئعرلريندن بو آشاغيدا وئرديييم پارچانی چوخ بگنيره م:
¤ سيامک سلام‌زاده
حبيب ساهر
ايسترم غملی و طوفانلی گئجه يولچولارا İstərəm qəmli və tufanlı gecə yolçulara
بير فانوس تک يا دا قوطب اولدوزو تک Bir fanus tək ya da qutb ulduzu tək
رهبر اولام. Rəhbər olam
ايسترم يای گونو چؤللرده آخار İstərəm yay günü çöllərdə axar
بير سو اولوب، Bir su olub
دوم-دورو گؤز ياشی تک يولدا Dum-duru gözyaşı tək yolda
چوخور ايچره دولام. Çuxur içrə dolam
ايسته‌مم نقش-و نيگاريم قالا، İstəməm nəqş-u nigarım qala
شئعريم اوخونا Şe'rim oxuna
ايسترم بير سيزی، حسرت تک İstərəm bir sızı tək, həsrət tək
اورکلرده قالام. Ürəklərdə qalam
اونودورسا منی ائل، چکمه سه تاريخ آديمی Unudursa məni el, çəkməsə tarix adımı
ايسترم آی تکی يورد اوسته İstərəm ay təki yurd üstə
گئجه شؤوق سالام. Gecə şövq salam
تئهران ۱۳/۱/۱۳۵۰
متنی آيدينسا حياتين کيتابی mətni aydınsa həyatın kitabı
ائحتيياج يوخسا دا تفسيره اگر Ehtiyac yoxsa da təfsirə əgər
يازاجاقلار من اؤلندن سونرا Yazacaqlar mən öləndən sonra
اونا موبهم و اوزون حاشييه‌لر. Ona mübhəm və uzun haşiyələr
او حواديثله دولو بير اثری O həvadislə dolu bir əsəri
اوخوماز اولدو منيم اقرانيم Oxumaz oldu mənim əqranım
طاق-ى نيسياندا قاليب، توزلاندی Taq-i nisyanda qalıb, tozlandı
جيلدی ييپرانمیش اولان "ديوان"يم. Cildi yıpranmış olan Divan'ım
چوخ کيتاب وار اونو ناققيشلا بزه‌ر Çox kitab var onu naqqışla bəzər
اينجه اللرله سمنبو جانان، İncə əllərlə səmənbu canan
آمما گؤز ياشلاريلا ايسلانميش Amma göz yaşlarıla ıslanmış
بو کيتابين بوتون اووراقی٬ اينان! Bu kitabın bütün övraqı, inan
بير باهار آخشامی "ديباچه" يازيب Bir bahar axşamı dibaçə yazıb
اونا موستوفی-ى ديوان-ى قضا Ona musovfi-yi divan-i qəza
من اؤلورکن اونا بير "سون" قوياجاق Mən ölürkən ona bir son qoyacaq
بير خزان يا کی غم‌آلوده شيتا... Bir xəzan ya ki qəmaludə şita
تئهران ۲۵/۷/۱۳۳۷
اسير ائللرين شاعيری Əsir ellərin şairi
بی‌نهايت بو گؤيون آلتيندا Binəhayət bu göyün altında
بيزه بير قوببه-يی فيروزه ده يوخ! Bizə bir qübbə-yi firuzə də yox
يانار افلاکده مينلرجه چيراق، Yanar əflakdə minlərcə çıraq
بيزه بير شمع، بير آويزه ده يوخ! Bizə bir şəm', bir avizə də yox
بو قده ر اولدوز آراسيندا بيزه Bu qədər ulduz arasında bizə
يئددی گؤيلرده بير اولدوز يوخوموش! Yeddi göylərdə bir ulduz yoxumuş
بؤلدولر قوشلاری عالمده مگر، Böldülər quşları aləmdə məgər
بيزه ده چاتدی او آغلار بايقوش؟! Bizə də çatdı o ağlar bayquş
قووالارکن منی هر گون مئحنت Qovalarkən məni hər gün mehnət
قاپيمی دؤيمه‌ده‌دير هر گئجه غم. Qapımı döymədədir hər gecə qəm
هامی آزاده ائلين شاعيری وار Hamı azadə elin şairi var
من اسير ائللرين آه! شاعيرىيم. Mən əsir ellərin ah! şairiyəm
